Voor degenen die van deze bijzondere wezens hebben gehoord, zou de naam Gelada Baviaan een belletje doen rinkelen. Recent onderzoek heeft echter uitgewezen dat het in werkelijkheid geen bavianen zijn, ondanks de oppervlakkige schijn, en daarom heten ze nu gewoon ‘Gelada’. Dit was de lokale naam die 'lelijk' betekent en die voor deze primaten werd gebruikt door de mensen uit het Gonder-gebied in het noorden van Ethiopië toen de Duitse natuuronderzoeker Rüppell deze soort in de jaren 1830 voor de wetenschap 'ontdekte'. Ze staan ​​ook bekend als leeuwenbavianen en bloedendhartbavianen, respectievelijk vanwege de leeuwachtige cape en staart van de mannetjes, en het kale stukje rode huid op de borst van beide geslachten. Hun wetenschappelijke naam is Theropithecus gelada, het vroegere woord dat in het Grieks ‘beest-aap’ betekent.

Gelada's hebben talrijke bijzondere kenmerken, waaronder:
• ze hebben de grootste hoektanden in verhouding tot de lichaamsgrootte van welk zoogdier dan ook;
• toch zijn ze de enige graminivore primaten (wat betekent dat ze zich voornamelijk voeden met gras, niet te verwarren met een zaadetend zaadetend dier!);
• zij hebben van welk zoogdier dan ook het vocale repertoire dat het dichtst bij dat van de mens ligt;
• ze hebben de meest complexe sociale structuur van alle zoogdieren, na de mens;
en • ze zijn na de mens de meest terrestrische primaat.

Schijn bedriegt zeker als het om Geladas gaat. Hun felle fysieke verschijning maakt plaats voor een veel fascinerender sociale structuur als je eenmaal wat tijd met ze doorbrengt. In delen van het Simiengebergte in het noorden van Ethiopië, waar ik net ben teruggekeerd, worden Geladas al enige tijd beschermd tegen vervolging. Dit heeft ertoe geleid dat hun populaties zijn teruggekeerd naar natuurlijke niveaus en dat hun angst dat mensen worden ingeperkt. We konden uren doorbrengen in en tussen supergroepen van 500-600 Gelada's die gewoon doorgingen met hun dagelijkse bezigheden, in totale vergetelheid van onze aanwezigheid. Deze ervaringen waren het hoogtepunt van mijn reis naar Ethiopië en een van de meest fascinerende en plezierige ontmoetingen die ik ooit heb mogen meemaken tijdens vele jaren van wildlife-observatie.

De fundamentele sociale eenheid van Gelada is een harem (of unimale groep) bestaande uit een dominante man en verschillende vrouwen (1-12), hun jonge en soms ondergeschikte mannen. Het volgende niveau is een band die uit verschillende harems bestaat (meestal 2-27), en dit is de belangrijkste sociale verzameling waarin de meeste Gelada's hun leven doorbrengen. Vooral in het droge seizoen komen groepen samen en vormen grazende kuddes, die wel 1.200 dieren kunnen tellen (hoewel 500-600 normaler is). Mannetjes die geen aangehechte vrouwtjes hebben, vormen ook vrijgezellengroepen die zich gewoonlijk rond de periferie van de bands of kuddes verzamelen. Een haremsysteem zou erop wijzen dat de mannetjes de genegenheid van hun vrouwtjes verzamelen en met geweld vasthouden, zoals het geval is bij de savannebavianensoort, maar niet bij Geladas. Het zijn de vrouwtjes die de sterke hiërarchische banden vormen, vaak matrilineair, binnen de harems en zij bepalen meestal welke man hun ‘leider’ van de harem zal worden. Voor mannen (gemiddeld meer dan 40 pond en bijna het dubbele van het vrouwelijke gewicht) draait het allemaal om showmanschap. Ze paraderen rond, zwaaiend met hun luxueuze bontcapes, brullend, laten hun enorme hoektanden zien, jagen rivaliserende mannetjes weg en laten over het algemeen alleen maar hun opgebouwde testosteron vrij, maar op de ranch zijn het de vrouwtjes die feitelijk de baas zijn. In feite wordt het grootste deel van de waargenomen agressie veroorzaakt tussen vrouwtjes en dit trekt vervolgens de mannetjes aan. Mannetjes onderhouden hun relatie met hun vrouwtjes niet door dominantie, maar door ze te verzorgen, maar de vrouwtjes verenigen zich soms en vallen hun mannetje aan als ze vinden dat hij zich aan zijn plichten onttrekt door ze niet voldoende te verzorgen of ze niet goed te beschermen.

We hadden ook het geluk getuige te zijn van een geweldige interactie tussen een vrijgezellengroep en haremmannen. We werden aangetrokken door een enorme commotie die zich afspeelde op de grens van een enorme kudde Gelada's. Groepen jongere mannetjes renden rond terwijl ze grote mannetjes achtervolgden, en ze maakten allemaal een ongelofelijk kabaal en tuitten hun lippen die over hun tandvlees werden getrokken om te pronken met hun formidabele tanden. Sommige mannetjes hadden in geelbloemige sint-janskruidbomen geklommen en sprongen op en neer, waarbij ze de takken schudden en wat nauwkeurig een “brulschors” wordt genoemd, uitstoten. Sterker nog, Gelada's klimmen zo zelden in bomen dat we zelfs getuige zijn geweest van verschillende grote mannetjes die eruit vielen en anderen te luidruchtig waren en massieve takken afbraken, waarbij zowel de tak als de aap behoorlijk stevig de grond raakten! Vervolgens kwamen we erachter dat dit gedrag te maken had met uitdagingen tussen dominante mannen en vrijgezelle mannen, en dat dit de manier is waarop haremmannen pronken met hun mannelijkheid.

Zoals eerder vermeld brengen Gelada's hun nachten door op ontoegankelijke kliffen, waar ze op richels slapen. In de ochtend zagen we ze deze enorme kliffen beklimmen, nooit gehaast, terwijl ze pauzeerden om zich te verzorgen of gewoon te zonnen, afhankelijk van de stemming. De rest van de dag wordt doorgebracht op de heidevlakten dichtbij de kliffen. Ze begeven zich zelden of nooit verder dan 3,2 kilometer van de veilige kliffen. In eerste instantie verzamelt de kudde zich dicht bij de rand, waar ze een paar uur lang sociaal gedrag vertonen, waarbij ze alleen af ​​en toe worden gevoerd. Hier ontspannen ze in de zon, verzorgen elkaar, paren, gapen, lip-flare, head-bob, staren elkaar aan met opgetrokken roze oogleden en de jongeren van alle leeftijden gaan de meest vermakelijke ruige sessies aan. De hele tijd is er een voortdurend gebabbel van de Gelada's met oproepen die contact, agressie, verdediging, geruststelling, verzoening en een verscheidenheid aan andere sociale interacties betekenen. In feite zijn sociale studies van Gelada van groot belang geweest bij het analyseren van de evolutie van menselijk sociaal gedrag.

Het voeren begint dan pas echt als ze zich van de kliffen verwijderen en zich over de graslanden verspreiden. Gelada's hebben verschillende aanpassingen aan hun unieke dieet ondergaan, waaronder een vette achterkant met twee grote kussentjes, aangezien ze het grootste deel van de dag rechtop op hun billen zitten en grashalmen plukken (die 90% van hun dieet vormen). Meestal plukken ze 10-20 groene mesjes voordat ze deze in hun mond stoppen en kauwen. Af en toe bukken ze en trekken ze met hun tanden een grassprietje uit de grond. Ze eten ook zaden en insecten, maar voor dat laatste zullen ze niet veel moeite doen. In het droge seizoen graven Gelada's ook naar wortels en wortelstokken met behulp van hun stoere handen, bijna als houwelen. Ze hebben een merkwaardige schuifelende gang, waarbij ze in deze rechtopstaande foerageerhouding blijven, maar zich tweevoetig voorwaarts bewegen, ongeveer een meter, van de ene voederplaats naar de volgende. Ze hebben een zeer gespecialiseerd gebit met kleine snijtanden, essentieel voor dit zeer schurende dieet. Als de avond nadert, trekken de bands terug naar hun rustplaatsen op de kliffen en genieten ze van een tweede sociale sessie terwijl ze genieten van de laatste zonnestralen, voordat ze afdalen naar de afgrond voor de nacht.

Bij veel soorten primaten geven vrouwtjes hun seksuele status aan met gekleurde en gezwollen genitaliën en billen. Omdat Gelada's echter bijna de hele dag zitten, hebben ze in plaats daarvan een zandlopervormig stukje blote huid op hun borst ontwikkeld dat felrood wordt en donker is. omgeven door gezwollen, met vloeistof gevulde blaren tijdens de oestrus. Mannetjes hebben een grotere hartvormige kale groep omringd door bleke vacht, die hun dominantiestatus laat zien.

Het aantal Gelada’s is de afgelopen decennia sterk gedaald als gevolg van droogte, de export voor laboratoriumexperimenten (deze weerzinwekkende praktijk lijkt gelukkig te zijn gestopt) en de jacht op mannetjes vanwege hun capes die worden gebruikt bij traditionele dans- en coming-of-age-ceremonies door de Oromo. mensen (de jacht is nu ook verboden met een gevangenisstraf van 15 jaar voor overtreders). De belangrijkste factor is echter te wijten aan de snelle uitbreiding van de menselijke bevolking in Ethiopië, die ertoe heeft geleid dat de teelt (zelfs in nationale parken!) de leefgebieden van Gelada heeft aangetast, wat verlies van voedselhabitat en conflicten met boeren heeft veroorzaakt. De concurrentie met gedomesticeerd vee heeft sommige Gelada-groepen beperkt tot slechtere foerageermogelijkheden op steile hellingen. Van de naar schatting 440.000 in de jaren zeventig variëren de huidige bevolkingsschattingen tussen de 100 en 250.000. Ze worden echter door de IUCN geclassificeerd als minst zorgwekkend.

Hoewel Geladas binnen een paar uur rijden van de hoofdstad van Ethiopië, Addis Abeba, te zien is, is Simien National Park, ten noorden van Gonder, waar deze foto's zijn gemaakt, de beste plek om tijd door te brengen met deze fascinerende apen. Voor meer details over vogel-, wildlife- en fototours die u naar topgebieden brengen voor quality time in en tussen Gelada-bands (een ervaring van uw leven die niet beter kan worden aanbevolen), evenals voor het observeren van talloze andere unieke Ethiopische natuur.